Những thứ ngược đời, tự do và giá trị của nó

Chúng ta thấy rằng nhiều người hiểu biết nhiều thường đề cao tự do hơn những thứ khác, và những đất nước đề cao tự do thường đạt được sự phát triển cao và thịnh vượng, trong khi những quốc gia đề cao sự nề nếp lại lụn bại và kém phát triển hơn. Tại sao vậy? Vì tự do cho phép người ta thử nghiệm những ý tưởng mới để có thể sáng tạo ra những cách thức mới hiệu quả hơn mà không sợ bị trừng phạt.

Tuy vậy, tự do không phải lúc nào cũng luôn tốt. Đôi khi nó tạo ra những thứ rất quái đản. Nhưng về lâu dài thì những thứ đó sẽ dần mất đi còn những sáng tạo có lợi sẽ tiếp tục phát triển. Bởi vậy nhìn chung thì tự do tạo ra nhiều sáng tạo, đổi mới và tạo nên sự phát triển hơn rất nhiều.

Chúng ta có thể thấy ở những nước phương tây trước đây người ta có những trò như xỏ lỗ mũi, lỗ môi, thậm chí xỏ cả khuyên ở bộ phận sinh dục, còn bình thường thì thanh niên nhuộm tóc xanh, tóc đỏ, quần áo te tua là chuyện bình thường. Còn ở Việt Nam trước đây mọi người đều đạo mạo giống nhau, ai nấy ăn mặc chỉnh tề nghiêm túc. Nhưng cũng chính vì sự giống nhau đó mà chúng ta khó chấp nhận cái mới lạ, những tư tưởng mới lạ nên đất nước chúng ta thường chậm chân so với các nước khác trên thế giới.

Không phải cứ nói tự do là có tự do. Tự do có được phải dựa trên sự hiểu biết và chấp nhận của cộng đồng với những thứ mới lạ miễn sao nó không đi ngược các giá trị về đạo đức và pháp luật là được. Nếu chúng ta không chấp nhận những thứ mới lạ, chúng ta phán xét về nó khi chưa hiểu rõ về nó lắm thì khiến cho người ta sẽ không dám thể hiện cái đó ra và dần dần người ta không dám thay đổi và sáng tạo. Giả sử bạn có một kiểu tóc mới lạ nhưng đi ra ngoài đường ai nấy đều lắc đầu lè lưỡi hay nhìn bạn với vẻ kỳ quặc lắm thì chắc bạn cũng ngại ngùng mà không dám để kiểu tóc đó nữa. Nhưng nếu bạn thấy những người khác ngạc nhiên nhưng vẫn vui vẻ khích lệ bạn và hỏi kỹ hơn bạn tại sao bạn lại làm thế cảm giác của bạn thế nào, lợi ích của bạn thế nào thì bạn sẽ vui vẻ tự hào, và thậm chí còn sáng tạo hơn nữa.

Không phải những đất nước tự do không biết những sáng tạo kỳ quặc, ngược đời, đôi khi không có giá trị nào đáng kể nào nhưng người ta vẫn vui vẻ chấp nhận nó là không có lý do. Sự chấp nhận vui vẻ đó tạo ra không khí an toàn để người ta dám thử nghiệm và thể hiện những sáng tạo khác.

Nếu không có người cố tìm cách ngược đời là đi về một hướng khác thì làm sao người ta tìm ra châu Mỹ?

Đôi khi nhiều thứ chúng ta tưởng rằng không thể, nhưng thực tế lại là những điều có thể. Nếu để những định kiến chúng ta có thể để lỡ mất những cơ hội đầu tư hấp dẫn ngay tại thời điểm dễ dàng nhất. Bản thân tôi cũng còn nhiều định kiến, nhưng từ khi chuyển sang Canada tầm nhìn đã được thay đổi nhiều hơn và dám vượt qua những định kiến để tiếp tục khám phá những điều mới mẻ. Làm sao giữ cho mình một tâm trí cởi mở và giữ được những nguyên tắc đúng đắn là rất quan trọng.

Một câu nói rất nổi tiếng của Milton Friedman, nhà kinh tế học nổi tiếng từng đoạt giải Nobel cho rằng "Một xã hội đặt công bằng lên trước tự do sẽ chẳng có được điều gì, còn một xã hội đặt tự do lên trước công bằng sẽ có được cả hai ở mức độ cao." Và chúng ta cũng có thể quan sát thấy, những nước xã hội chủ nghĩa với lý tưởng công bằng lại chẳng đem lại công bằng mà chỉ thấy bất công và tham nhũng, còn nước Mỹ đặt tự do làm giá trị cao nhất lại vừa có tự do, thịnh vượng và phát triển nhất thế giới.

Tại sao tôi lại đề cập nhiều về tự do đến vậy? Bởi giá trị quan trọng nhất của công nghệ blockchain chính là tự do và phi tập trung hoá quyền lực. Mà đặc biệt quan trọng với những nhà đầu tư, tự do tài chính mới chỉ là một phần của tự do thôi mà đã xứng đáng để chúng ta cố gắng rồi.